Kalendarz świąt żydowskich i związanych z nimi potraw. Poznaj znaczenie poszczególnych dań.
Każde żydowskie święto niesie ze sobą nie tylko duchowe znaczenie, ale także bogate tradycje kulinarne. Potrawy spożywane podczas świąt żydowskich mają głęboką symbolikę i są integralną częścią obchodów, łącząc współczesnych Żydów z ich wielowiekową historią i tradycją.
Szabat - cotygodniowe święto
Szabat, trwający od zachodu słońca w piątek do pojawienia się trzech gwiazd na niebie w sobotę wieczorem, jest najważniejszym świętem w judaizmie. To czas odpoczynku, modlitwy i rodzinnych spotkań przy stole.
Tradycyjne potrawy szabatowe to:
- Chałka - pleciony chleb, symbolizujący mannę, którą Żydzi otrzymywali na pustyni
- Cholent/Czulent - powoli gotowany gulasz, przygotowywany przed szabatem i utrzymywany w cieple do sobotniego obiadu
- Gefilte fisz - faszerowana ryba, najczęściej karp lub szczupak
- Kugel - zapiekanka z makaronu lub ziemniaków
Rosz ha-Szana - żydowski Nowy Rok
Rosz ha-Szana (hebr. ראש השנה, "głowa roku") to dwudniowe święto rozpoczynające żydowski nowy rok, przypadające we wrześniu lub październiku. Tradycja kulinarna tego święta koncentruje się wokół symbolicznych potraw, które mają zapewnić dobry i słodki rok.
Jabłka z miodem
Symbolizują nadzieję na słodki nowy rok. Podczas jedzenia wypowiada się błogosławieństwo: "Niech będzie Twoją wolą, abyśmy mieli dobry i słodki rok".
Chałka okrągła
Zamiast tradycyjnej plecionej chałki, na Rosz ha-Szana piecze się okrągłą chałkę, symbolizującą cykliczność roku i koronę (nawiązanie do koronacji Boga jako Króla).
Głowa ryby
Symbolizuje pragnienie, by być "głową, a nie ogonem" - czyli liderem, a nie naśladowcą w nadchodzącym roku.
Granat
Jego liczne nasiona symbolizują liczne dobre uczynki, które Żydzi mają nadzieję spełnić w nadchodzącym roku.
Jom Kippur - Dzień Pojednania
Jom Kippur, przypadający 10 dni po Rosz ha-Szana, jest dniem postu i pokuty. Przed i po tym święcie spożywa się jednak specjalne posiłki:
- Posiłek przedświąteczny (Seuda Mafseket) - obfity, ale lekki posiłek przed rozpoczęciem postu
- Posiłek po zakończeniu postu - często rozpoczynany od lekkiej przekąski, jak sok i ciastka, a następnie przechodzący w pełny posiłek
Sukot - Święto Szałasów
Sukot, obchodzony pięć dni po Jom Kippur, upamiętnia 40-letnią wędrówkę Żydów przez pustynię. Podczas tego tygodniowego święta Żydzi budują szałasy (sukot) i spożywają w nich posiłki.
Tradycyjne potrawy to:
- Potrawy nadziewane (pierogi, gołąbki) - symbolizujące obfitość
- Owoce i warzywa jesienne - symbolizujące zbiory
- Kreplach - pierogi z mięsem, często podawane w rosole
Chanuka - Święto Świateł
Chanuka, ośmiodniowe święto obchodzone w grudniu, upamiętnia cud, który wydarzył się w Świątyni Jerozolimskiej, gdy niewielka ilość oliwy wystarczyła na osiem dni palenia menory.
Tradycyjne potrawy chanukowe to:
Latkes
Placki ziemniaczane smażone na oleju, symbolizujące cud oliwy.
Sufganiyot
Pączki nadziewane dżemem, również smażone na oleju.
Purim - Święto Losów
Purim, obchodzony w lutym lub marcu, upamiętnia ocalenie Żydów w starożytnej Persji, opisane w Księdze Estery. To radosne święto, podczas którego spożywa się:
- Oznei Haman (uszy Hamana) - trójkątne ciastka nadziewane makiem lub dżemem
- Kreplach - pierogi z mięsem, symbolizujące ukrytą naturę cudu Purim
- Potrawy z nasionami - nawiązujące do diety Estery na dworze królewskim
Pesach - Święto Przaśników
Pesach, obchodzony przez osiem dni wiosną, upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu. Najważniejszym elementem kulinarnym jest unikanie chamec (produktów zakwaszonych) i spożywanie macy (przaśnego chleba).
Podczas uroczystej kolacji sederowej spożywa się symboliczne potrawy:
Maror
Gorzkie zioła (najczęściej chrzan) symbolizujące gorycz niewoli egipskiej.
Charoset
Mieszanka tartych jabłek, orzechów, cynamonu i wina, symbolizująca zaprawę murarską, której Żydzi używali do budowy w Egipcie.
Zeroa
Pieczona kość jagnięca, symbolizująca ofiarę paschalną.
Bejca
Ugotowane na twardo jajko, symbolizujące żałobę po zniszczeniu Świątyni i cykliczność życia.
Popularne dania pesachowe to:
- Matzo ball soup - rosół z kulkami z macy
- Brisket - pieczona wołowina
- Kugel z macy
- Ciasta i desery bez mąki
Szawuot - Święto Tygodni
Szawuot, obchodzony siedem tygodni po Pesach, upamiętnia nadanie Tory na górze Synaj. Podczas tego święta tradycyjnie spożywa się potrawy mleczne, co ma kilka symbolicznych wyjaśnień:
- Tora jest porównywana do "mleka i miodu"
- Po otrzymaniu Tory Żydzi poznali prawa koszerności i nie mogli jeść mięsa przygotowanego wcześniej
- Biały kolor mleka symbolizuje czystość Tory
Tradycyjne potrawy to:
- Blintzes - naleśniki z serem
- Sernik
- Kugel z makaronem i serem
- Potrawy z miodem
Kulinarne tradycje w restauracji u KALMANA
W naszej restauracji staramy się kultywować żydowskie tradycje kulinarne związane ze świętami. W menu regularnie pojawiają się sezonowe specjały nawiązujące do kalendarza żydowskiego:
- Tradycyjny czulent serwowany w piątki i soboty
- Specjalne menu chanukowe w grudniu
- Sederowe specjały podczas Pesach
- Mleczne przysmaki na Szawuot
Zapraszamy do śledzenia naszych mediów społecznościowych i kalendarza wydarzeń, aby być na bieżąco z sezonowymi specjałami związanymi z żydowskim kalendarzem świątecznym.
Zapraszamy na kolację szabatową!
W każdy piątek wieczorem organizujemy tradycyjną kolację szabatową z chałką, czulentem i innymi tradycyjnymi potrawami.
Rezerwacje: +48 (42) 650-77-05
O autorze
Rabin Jakub Stern
Ekspert w dziedzinie kultury i tradycji żydowskiej, autor licznych publikacji na temat historii Łodzi i jej wielokulturowego dziedzictwa.